Ελληνική Αεροπορία στην Κύπρο – Τμήμα Αεροπορίας Κύπρου

γράφει ο Αντώνιος Γκόγκας

Με το  παρών κείμενο αναφέρομαι στην ιστορική πτήση που έκαναν σπουδαίοι πιλότοι από την «κοντινή» τότε Ελλάδα. Τότε που η Κύπρος δεν ήταν μακριά. Τότε που ίσως τα πράγματα να ήταν πιο ρομαντικά. Ίσως και όχι. Είναι πολλά αυτά που με γεμίζουν δάκρυα και άλλα τόσα που με γεμίζουν θυμό. Εδώ και ελάχιστο χρονικό διάστημα έχω έρθει στα ιστορικά δεδομένα του Κυπριακού ζητήματος. Έχω ακούσει εκατοντάδες ιστορίες και αμέτρητες απόψεις. Προσπαθώ να φτιάξω τη δική μου άποψη και τη δική μου «αλήθεια». Όταν έγινε η εισβολή, ήμουν μείον 16 ετών. Όλες μου οι γνώσεις λοιπόν έρχονται από βιβλία και μαρτυρίες. Ψεύτικες, αληθινές. Ποιος ξέρει. Μόνο ο θεός. Αρχικά να αναφέρω, πως πριν το 1964 απ΄ ότι έχω καταλάβει έγιναν αρκετές προσπάθειες για την Ένωση. Η πρώτη ευκαιρία χάθηκε το 1915 όταν οι Άγγλοι πρόσφεραν απλόχερα τη Κύπρο στην αγκαλιά της Ελλάδας αλλά η Ελλάδα φοβήθηκε αρχικά. 12 μήνες μετά η Ελλάδα συμμετείχε στον Α Παγκόσμιο αλλά η πρόταση δεν ίσχυε πλέον. Δεύτερη ευκαιρία χαμένη από τις συνομιλίες Μακάριου- Χάρντινγκ όπου έχω διαβάσει μέσω του πορίσματος της Κύπρου από το ΚΚΕ πως ο Μακάριος παραδέχθηκε ότι ήταν λάθος η μη αποδοχή αλλά τα έριξε για ακόμα μία φορά στην συμπεριφορά της Αθήνας. Όπως και να έχει ευκαιρίες δόθηκαν, λάθος χειρισμοί υπήρξαν όμως σίγουρα ο Κυπριακός λαός περίμενε πάντα τη μητέρα Ελλάδα. Ίδιος ουρανός λέγαμε στην ΕΛΔΥΚ το 2014. Ίδιες συνήθειες. Ίδιο έθνος.

Η ιστορία μας ξεκινά στις 18 Γενάρη του 1964 όταν ελληνοκύπριοι Ουκάδες καταφθάνουν στην Ελλάδα για εκπαίδευση. Οι Ουκάδες-βατραχάνθρωποι επιστρέφουν στην Κύπρο με ομαδάρχη τον ανθυποπλοίαρχο Κιοσσέ για αναγνώριση ακτών, πιθανών σημείων απόβασης (‘η αποβίβασης) αλλά και για να προκαλέσουν δολιοφθορές στους Τουρκοκύπριους της ΤΜΤ. Υπάρχει πληροφορία από τη Τουρκική Milliyet πως τον Ιούνιο του 1964 ανατινάχθηκε αποθήκη τροφοδοσίας της ΤΜΤ κοντά στο χωριό Σουσκιού. Πηγές δεν αναφέρουν το δράστη καθώς υπάρχει περίπτωση να είναι και δουλειά εκ των έσω καθώς υπήρχαν διαμάχες μεταξύ των μελών της TMT. Οι βατραχάνθρωποι αυτοί ήταν η αρχή για να γίνουν σιγά σιγά είτε κρυφές είτε φανερές προσπάθειες για την άφιξη της Μεραρχίας αλλά και για την άφιξη του τμήματος αεροπορίας.

Την άνοιξη του 64 στην αίθουσα συσκέψεων του ΓΕΕΘΑ συνεδρίασε η επιτροπή στρατού για την αποστολή ενισχύσεων στη Κύπρο. Το σχέδιο απορρίφτηκε καθώς φοβήθηκαν την αντίδραση των ξένων δυνάμεων αλλά και της αδυναμίας του Ελληνικού ναυτικού και αεροπορίας να προστατεύσουν ένα τέτοιου μεγέθους κομβόι μετά την Ρόδο. Τελικά όπως όλοι ξέρουμε σιγά σιγά άρχισε η μυστική αποστολή της Ελληνικής μεραρχίας στη Κύπρο σε συνδυασμό με την δημιουργία της Εθνικής φρουράς. Το νησί όμως απαιτούσε αεροπορική κάλυψη. Η Τουρκία ήταν δύο βήματα και ο ουρανός της Κύπρου καθαρός. Ο Μακάριος όπως φαίνεται από συνομιλίες ήταν θετικός στη δημιουργία τμήματος αεροπορίας αλλά παράλληλα φοβόταν την αντίδραση της Τουρκίας. Βέβαια ουδέποτε κατάλαβε την θετική και ανακουφιστική αντίδραση της Αμερικανικής Ηγεσίας στην άφιξη της Ελληνικής Μεραρχίας στη Κύπρο.

Στις 5 Μαΐου του 1964 έφτασαν στη Κύπρο ο αντιπτέραρχος εν αποστρατεία Παναγιώτης Θωμόπουλος (τότε ήταν επισμηναγός) για να εξετάσει αν είναι εφικτή η δημιουργία αεροπορικού τμήματος στη Κύπρο. Έγινε αξιοποίηση του αεροδρομίου της Γεροσκήπου στη Πάφο αλλά μάλλον το Υπουργικό συμβούλιο δεν ήταν και τόσο θετικό στην έγκριση του κονδυλίου για την αποκατάσταση των ζημιών. Τελικά το αεροδρόμιο Αθαλάσσας φάνηκε ως ιδανική λύση όπου υπήρχε εκεί ένα αεροπλάνο ολοκαίνουργιο αλλά εγκαταλελειμμένο τύπου Steerman το οποίο είχε δοθεί από τη Γερμανία στο Μακάριο για να κάνει ψεκασμούς. Η εισήγηση ανέφερε την αποστολή στη Κύπρο σμήνους αεροσκαφών Harvand τα οποία θα μπορούσαν να βάλουν φρένο στην ενίσχυση των Τ/Κ θυλάκων. Αντί αυτού τελικά, δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1964 το Κυπριακό Αεροπορικό Σμήνος, στην περιοχή του ΓΕΕΦ, χρησιμοποιώντας τον διάδρομο της Αθαλλάσας. Διοικητής ορίστηκε ο Αντώνιος Βογιατζάκης. Το κυπριακό σμήνος διέθετε τα εξής αεροσκάφη: Bolkow, Dornier, piper, ένα ελικόπτερο Augusta Bell το οποίο χρησιμοποιούσε ο Μακάριος. Στη συνέχεια προστέθηκε ένα Bonanza, ένα C-45 το οποίο χρησιμοποιούσε η εθνική φρουρά για αντιαεροπορικές ασκήσεις, αλλά και ένα ακόμα ελικόπτερο ρωσικής προέλευσης αγνώστου χορηγίας και προμήθειας. Το αεροσκάφος Bonanza το έκανε δώρο στη κυβέρνηση εφοπλιστής της Κύπρου που θέλησε όμως να κρατήσει άγνωστη τη ταυτότητα του. Με το αεροπλάνο αυτό έγιναν μεταφορές στη Κύπρο ρουκέτες αλλά και φωτογραφικές μηχανές RF-84F. Υπάρχει μαρτυρία του Μενέλαου Ματζαβινάτου ο οποίος ήταν χειριστής στο C-45 πως σε άσκηση ρίψης αλεξιπτωτιστών το 1965 είδαν στο αεροπλάνο 3-4 σφαίρες. Μετά υπέθεσαν ότι τους είχαν χτυπήσει λογικά Τουρκοκύπριοι αν και δεν κατάλαβαν τίποτα.

Παρότι λοιπόν δημιουργήθηκε αεροπορικό απόσπασμα δεν υπήρχε επί της ουσίας πολεμική αεροπορία. Στις 11 Αυγούστου 1964 υπό τη προεδρία του Γεώργιου Παπανδρέου ο Αντιπτέραρχος Γεώργιος Αντωνάκος πρότεινε την αγορά αεροσκαφών από τη Γερμανία που τότε έδινε τα παλιά της F-84F προς απόκτηση νέων. Η σκέψη ήταν η αγορά για την Κύπρο τέτοιων αεροσκαφών και η εγκατάσταση τους στη Δαμασκό της Συρίας αλλά ο Μακάριος για ακόμα μία φορά χωρίς κανέναν διπλωματικό ελιγμό, άφησε το σχέδιο στον αέρα. Άλλωστε όπως και ο ίδιος είχε αναφέρει προτιμούσε την μέθοδο του σαλαμιού για την αντιμετώπιση των Τ/Κ. Μετά λοιπόν τις απειλές της Άγκυρας για εισβολή αλλά και την επιστολή του Λύντον προς τον Ισμέτ Ινονού σε ανοιχτή επιστολή και προς τον Παπανδρέου το έργο σταμάτησε εκεί. Άλλωστε εδώ ο κόσμος χανόταν και η Ελλάδα ασχολούταν με το αν θα έρθει ο κομμουνισμός στη Κύπρο. Γενικά υπάρχουν παραδείγματα που πραγματικά με εκπλήσσουν καθώς η Ελληνική αδράνεια ήταν εμφανής σε όλη τη διάρκεια του Κυπριακού ζητήματος. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων της Μανσούρας και των Κόκκινων ένα τουρκικό αεροσκάφος καταρρίφτηκε. Ο τούρκος πιλότος συνελήφθη από τους Καλεντερίδη και Τσέρτο και σε έγγραφα που βρέθηκαν, φαινόταν η μεταφορά εξοπλισμού στο θύλακα του Λιμνίτη, οπλισμός, που έφτανε για 12 λόχους. Εμείς όμως τίποτα… Ο νους μας στο πως ο ένας θα φάει τον άλλον. 10 φορές τα Harvand φόρτωσαν και ξεφόρτωσαν εξοπλισμό από το Τατόι στη Ρόδο και τούμπαλην. Τίποτα. Για ακόμα μία φορά τρόμος και φόβος. Φόβος για να μην πληγωθεί το γόητρο μας.

9 Αυγούστου 1964.

Η Ελλάδα επιτέλους θέλει να κάνει κάτι. Σε ταυτόχρονη επαγρύπνηση των Harvand, η Ελλάδα θέτει σε ετοιμότητα και 4 F-84F με ρουκέτες 4 ιντσών, 1800 σφαίρες, και 900 γαλόνια καύσιμα για την αποστολή. Όμως με αυτό το σχηματισμό δεν θα επέστρεφαν ποτέ. Αφαιρέθηκαν λοιπόν οι ρουκέτες έτσι τα καύσιμα θα έφταναν οριακά. Ο σχηματισμός ξεκίνησε από τη Σούδα με τους Θεόδωρο Λουλουδάκη, Δημήτριο Τρεμούλη, Κωσταντίνο Θεωδορόπουλο και Δημήτριο Κλητοράκη να είναι έτοιμοι χωρίς όμως να τους έχουν απαντήσει στο τι ακριβώς θα κάνουν. Τραγικό. Ποια θα ήταν η αντίδραση των Άγγλων που είχαν τα Lightning στο Ακρωτήρι; Ποια η αντίδραση των Τούρκων. Αφού δεν έχουμε ρουκέτες θα πηγαίναμε σε απλή αερομαχία; Η αποστολή ξεκίνησε στα 28000 πόδια. Ακόμα και τώρα δακρύζω γιατί σκέφτομαι πως ένιωθαν. Η πρώτη φορά που ελληνικό μαχητικό θα πετούσε πάνω από τα άγια χώματά μας. Κατά τη διάρκεια της πτήσης το αεροσκάφος του αρχηγού αντιμετώπισε πρόβλημα στη τροφοδοσία καυσίμων. Παρόλα αυτά ανέφερε ότι θα πήγαινε προς Μανσούρα με τον Τρεμούλη που ήταν πιο κοντά και οι Θεωδορόπουλος και Κλητοράκης θα πήγαιναν Λευκωσία. Λίγο πριν το Ακρωτήρι η τετράδα έγινε 2 δυάδες. Το ΡΙΚ αντιλήφθηκε τι συνέβαινε και άρχισε να μεταδίδει ‘’ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΑΧΗΤΙΚΑ ΠΕΤΟΥΝ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΜΑΝΣΟΥΡΑ ΚΑΙ ΛΕΥΚΩΣΙΑ Η ΜΗΤΕΡΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΔΕΝ ΜΑΣ ΞΕΧΑΣΕ’’. Τι άλλο να πεις. Τα αεροσκάφη δεν προσγειώθηκαν και μετά από αρκετές διελεύσεις πήραν την επιστροφή. Το Νο1 του σχηματισμού λόγου του προβλήματος πήγε στη Ρόδο μαζί με τον Τρεμούλη το Νο2. Επειδή όμως δεν μπορούσαν να υπολογίσουν σωστά κατευθύνθηκαν τελευταία στιγμή για το Καστέλι. Ο Τρεμούλης σε όλη τη πορεία πετούσε κοντά στον Λουλουδάκη έτσι ώστε σε περίπτωση που πέσει να ειδοποιήσει για το σημείο. Όλα κρεμόντουσαν από τεντωμένο σχοινί. Τελικά κατάφερε να προσγειωθεί ενώ μετά από αναφορά ο Τρεμούλης συνέχισε για τη Σούδα. Ο δεύτερος σχηματισμός έφτασε χωρίς πρόβλημα αλλά οριακά στα καύσιμα στη Σούδα μετά από λίγο. Μετάνιωσαν όλοι που δεν άδειασαν τα φυσίγγια να είναι άνετοι από καύσιμα. Υπάρχει μαρτυρία συνταγματάρχη του ΓΕΕΦ ότι έγινε προσπάθεια κατάρριψης των ελληνικών αεροσκαφών αλλά όπως είπε «τι να σας κάνουμε με τα λιανοτούφεκα».

Αυτή ήταν η περιπέτεια της ελληνικής αεροπορίας και ένα σύντομο κείμενο για τις προσπάθειες της Ελλάδας για βοήθεια. Έχω αναφέρει πολλές φορές. Ήρθα στη Κύπρο το 2014 ως στρατιώτης της ΕΛΔΥΚ. Μέχρι τότε το μόνο που ήξερα για τη Κύπρο ήταν το χαλούμι και πως οι Κύπριοι μισούν τους Καλαμαράδες. Η Αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Εγώ αγάπησα αυτό το τόπο. Έκανα «σκοπιά» απέναντι από τον Αττίλα. Πολλές φορές παρασύρομαι από πατριωτικές αρχές γιατί είμαι από στρατιωτική οικογένεια. Χάσαμε τα σπίτια μας στη Πόλη στα Σεπτεμβριανά. Προσπάθησα να συγκρατήσω το θυμό μου. Έκατσα στο ίδιο τραπέζι με τον «εχθρό». Μίλησα μαζί τους. Τα πράγματα είναι σύνθετα. Όποιος λέει ετοιμάζεται για εκδίκηση ας σκάψει δύο λάκκους. Το θέμα είναι ότι αγώνας δεν γίνεται. Ο Αττίλας είναι εκεί. 40000 Αττίλες. Είναι κατεχόμενα. Μην φοβάστε να τα πείτε κατεχόμενα. Είναι μία αρχή. Η Κύπρος είναι μια. Αδιαίρετη. Ίσως είναι καλύτερα να πορευθεί μόνη της. Ίσως. Τα παιδιά της ΕΟΚΑ Α΄ θυσιάστηκαν για αυτό το τόπο. Δεν ξέρω τι θα είναι καλύτερο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο ουρανός της Κύπρου είναι μπλε ακόμα. Όχι κόκκινος. Ότι και αν σημαίνει αυτό.

Αντώνιος Γκόγκας 

25 Δεκ 2018

Πηγή: Ελληνικά φτερά στη Κύπρο