γράφει ο Δημήτριος Γκόγκας
Η Μαρούλλα Πανάγου κατάγεται από το χωριό Περιστερώνα της επαρχίας Πάφου. Με την
ποίηση και την συγγραφή ασχολείται από πολύ μικρή ηλικία και μέχρι στιγμής έχει
κατορθώσει να εκδώσει 4 ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα. Στα ποιήματά της ιδιαίτερη θέση κατέχει η
πατρίδα της, την οποία ποτέ δεν ξεχνά και τα τελευταία χρόνια επισκέπτεται
συχνά. Διακαής πόθος της, να δει την Κύπρο ελεύθερη και ενωμένη…. «Χωρίς
οδοφράγματα και το πιο σπουδαίο, χωρίς την κατάρα της διχόνοιας. Να φύγει το
“ΕΓΩ” και να αντικατασταθεί με το “ΕΜΕΙΣ”» συμπληρώνει χαρακτηριστικά. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε με την βοήθεια της
τεχνολογίας που καταργεί τις αποστάσεις. Την ευχαριστούμε για την προθυμία της να
απαντήσει με σθένος στις ερωτήσεις και να ανοίξει την καρδιά της.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Κυρία Πανάγου, τρεις μήνες πριν την εισβολή (όπως διαβάζουμε και στο βιογραφικό
σας) βρεθήκατε με την οικογένειά σας στην Νότιο Αφρική. Είχαν οι δικοί σας
σχεδιάσει αυτή την μετακίνηση προς εύρεση καλύτερης τύχης ή τα γεγονότα που
προηγήθηκαν της εισβολής σας ανάγκασαν να καταφύγετε σε αυτή την χώρα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η απάντηση είναι όχι κύριε
Γκόγκα. Η εισβολή ούτε καν περνούσε από το μυαλό μας όταν είχα βάλει τα χαρτιά
μου για να μεταναστεύσω. Κι επίσης μια διευκρίνηση. Η οικογένειά μου δεν
μετανάστευσε μαζί μου, Έφυγα μόνη από την Κύπρο και ήρθα σε εδώ συγγενείς μου,
για μια καλύτερη τύχη όπως το θέσατε. Τότε μεσουρανούσε ο θεσμός της προίκας κι
έτσι πολλές κοπέλες όπως και μένα βρέθηκαν στην ξενιτιά γι αυτό τον λόγο .
ΕΡΩΤΗΣΗ: Στην ποίησή σας, διακρίνει κανείς τον πόνο της
προσφυγιάς, την θλίψη, την αγωνία αλλά και την απογοήτευση για την επίλυση του
Κυπριακού προβλήματος.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η αγάπη
μου για την πατρίδα είναι πάθος μπορώ να πω. Με ευχαρίστηση θα έδινα και την
ζωή μου για κείνη, αν μπορούσε να ωφελήσει για την λευτεριά της. Έστω κι αν μην
είμαι πρόσφυγας έρχομαι στην θέση των προσφύγων και μπορώ να πω νοιώθω πόσο
μεγάλος ο πόνος να φύγεις από το σπίτι σου με τίποτα και να ζεις σαν περιπλανώμενος
στην δική σου πατρίδα.
Με την είσοδο
στην Ε.Ε όλοι νομίσαμε ότι θα βοηθούσε να ελευθερωθεί, όμως και πάλι τίποτε δεν
έγινε και δεν ξέρω σε ποιον μπορούμε να καταλογίσουμε ευθύνες γι αυτό.
ΕΡΩΤΗΣΗ:Η
αγάπη σας για την Πατρίδα ισορροπεί τις καταστάσεις και πιστεύετε πως τελικά θα
δείτε την Κύπρο ενωμένη και ελεύθερη; Και μια και αναφερόμαστε στην επίλυση του
Κυπριακού προβλήματος, πιστεύετε ότι οι νέες γενιές έχουν την δύναμη να
αλλάξουν τα πράγματα ή αφέθηκαν στην άνεση του νεοπλουτισμού (ειδικά μετά το
1975) και του Ωχαδερφισμού (και τι να κάμνομε τώρα;)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Θέλω να
πιστεύω και εύχομαι να δούμε και πάλι μια Κύπρο ολόκληρη. Χωρίς οδοφράγματα και
το πιο σπουδαίο, χωρίς την κατάρα της διχόνοιας. Να φύγει το “ΕΓΩ” και να
αντικατασταθεί με το “ΕΜΕΙΣ”. Όλοι να γίνομαι ένα και να αφήσουμε το παρελθόν, για
το ποιός έφταιγε. Όλοι έχουμε ευθύνες για το τί έγινε με μόνη δικαιολογία την
άγνοιά μας. Ας μην ξεχνάμε λοιπόν ότι μια Τουρκία 80 εκατομμυρίων καραδοκεί.
Όσο για
τους νέους έχουν πάντα κι αυτοί τα ιδανικά τους και την αγάπη για την πατρίδα.
Ιδιαίτερα παιδιά προσφύγων που μετανάστευσαν λόγω της εισβολής και οι γονείς
πάντα τα γαλουχούν με την ιδέα και την αγάπη για την Κύπρο. Για τους τόπους των
παππούδων, για την Ελληνική κουλτούρα και τον αρχαίο πολιτισμό, που πάντα μένει
ζωντανός τόσους αιώνες κι ύστερα από τόσους κατακτητές που πέρασαν από τούτο
τον τόπο.
Ας μην
ξεχνάμε ένα Τάσο Ισαάκ κι 'έναν Σολωμό Σολωμού που θυσιάστηκαν στην προσπάθεια
για να αλλάξουν τα πράγματα. Πιστεύω και πάρα πολλοί άλλοι νέοι έχουν την
καρδιά για κάτι τέτοιο .
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Έχετε βραβευτεί για την ποίησή σας αλλά και την γενικότερη προσφορά και δράση
σας. Τι σημαίνει για εσάς ένα βραβείο, μια διάκριση;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μπορεί το
κάθε βραβείο να είναι μια ικανοποίηση που δικαιώνει τον μόχθο σου. Την κάθε
λέξη το κάθε ποίημα που είναι η ηχώ της ψυχής σου , όμως δεν γράφεις ούτε για
τα βραβεία ούτε για τα χρήματα.
Γράφεις
μόνο για να εξωτερικεύσεις το τί νοιώθεις. Το τι συγκλονίζει την ψυχή σου την
καρδιά σου , το μυαλό σου.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Έχετε κατά νου, τους μεγάλους Κύπριους Ποιητές. Ξεχωρίζετε κάποιον και γιατί;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Μπορώ να πω έχουμε αρκετούς καλούς συγγραφείς στην Κύπρο. Παλαιούς
και σύγχρονους. Όπως ένας Λουκής Ακρίτας, Γλαύκος Αλιθέρσης , Κύπρος Χρυσάνθης
,Δημήτρης Ληπέρτης, αλλά και πολλούς άλλους. Θαυμάζω το Βασίλη Μιχαηλίδη που
παρά την λίγη μόρφωσή του, μας άφησε ένα πλούσιο αψεγάδιαστο έργο στην Κυπριακή
διάλεκτο .
Πρότυπο μου
είναι Ο Κώστας Μόντης. Λακωνική η ποίησή του με πολύ μεγάλο τεράστιο νόημα
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Παρ΄ όλο που ορισμένοι Κύπριοι ποιητές εκφράστηκαν χρησιμοποιώντας την Κυπριακή
Διάλεκτο, εν΄ τούτοις το σύνολο της Κυπριακής Ποίησης είναι γραμμένο στην
Νεοελληνική Δημοτική. Επίσης ο σύγχρονος τρόπος έκφρασης στην καθημερινότητα
μας στην Κύπρο, δεν ευνοεί την θέση της Κυπριακής Τοπολαλιάς. Η Κυπριακή
διάλεκτος εξασθενεί. Ποια η άποψή σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Με λύπη μπορώ να πω ότι πράγματι η Κυπριακή ντοπιολαλιά εξασθενεί
όπως και γενικά η Ελληνική γλώσσα. Οι νέοι μας είτε από αντίδραση, είτε ότι
βρίσκουν ευκολότερο να γράφουν με Greekglish άρχισαν να απομακρύνονται από την
Ελληνική γραφή .
Βλέπεις
νέους που τελειώνουν το γυμνάσιο και είτε κόβουν τις λέξεις χρησιμοποιώντας το
λατινικό αλφάβητο είτε προτιμούν τα Αγγλικά λόγω του φόβου να μην γράφουν με
ορθογραφικά λάθη.
Προσωπικά
δεν τους αποπαίρνω και πάντα τους ενθαρρύνω να γράφουν Ελληνικά. Έστω κι αν
είναι λανθασμένα.
Όσο για την
Κυπριακή διάλεκτο Πολλοί είμαστε που την καλλιεργούμε και προσπαθούμε να την
κρατήσουμε ζωντανή. Μέσω της ποίησης αλλά και με την ανεύρεση παλιών λέξεων
όπου πολλές έρχονται από τα αρχαία Ελληνικά
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Εμπνέεστε από την Κυπριακή Πραγματικότητα. Υπάρχει κάποιο είδος στην συγγραφή
που θα θέλατε να ασχοληθείτε και δεν το προσπαθήσατε, δεν το πράξατε;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Θα μου άρεσε να γράψω Θέατρο αλλά δεν το προσπάθησα. Όταν είχαμε
Ελληνικό σχολείο στην εδώ κοινότητα έγραφα εθελοντικά τα παιδικά σκετς του
σχολείου, για κάθε επέτειο. Όπως 25ης Μαρτίου, 1ης Απριλίου, 28ης
Οκτωβρίου, γιορτή της μητέρας κ.λ.π. Επίσης φέτος για πρώτη φορά έστειλα στον
διαγωνισμό Κυπριώτικου σκετς ως πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας και περιμένω τα
αποτελέσματα.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Στο σύνολο των ποιητών της Κύπρου η τραγωδία της εισβολής παίζει σημαντικότατο,
πρωτεύον ρόλο. Κάποιες στιγμές νομίζω, ότι έχει εγκλωβιστεί ο ποιητικός λόγος
και δεν αφήνεται να ανασάνει σε άλλα ποιητικά μονοπάτια. Ισχύει κάτι τέτοιο;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οχι , δεν
νομίζω, αν και η πλειοψηφία των ποιητών βρίσκονται στην προσφυγιά. Έτσι είναι
κατανοητό η εισβολή να είναι το κύριο θέμα και δεν αφήνει κανένα ανεπηρέαστο.
Π.χ η Μικρασιάτικη καταστροφή δεν άφησε κανένα Μικρασιάτη να ξεχάσει ποτέ τις
χαμένες πατρίδες. Κι ας έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε.
'Όμως στην
ποίηση πάντα θα υπάρχει ο έρωτας, ο πόνος της ξενιτιάς , του θανάτου, όπως και
η σάτιρα, η κοινωνική ποίηση και τόσα άλλα θέματα. Το πνεύμα ποτέ δεν
φυλακίζεται σε ένα μόνο θέμα .
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Τι θέση έχει ο θεός στην ποίησή και στην ζωή σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Ο Θεός στην ζωή μου είναι η δύναμή μου αν και δεν είμαι θρησκόληπτη
. Προσπαθώ πάντα να είμαι εντάξει με την συνείδηση μου και όταν αρχίσω ένα
έργο, νομίζω ο Θεός καθοδηγεί το δικό μου χέρι
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Πιστεύετε ότι έχει μέλλον η ποίηση ή τελικά έχουν γραφτεί όλα και απλώς
ανακυκλωνόμαστε; Και στην συνέχεια κάτι τετριμμένο αλλά τόσο διαφωτιστικό: Τι
είναι ποίηση για εσάς;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η ταπεινή
μου γνώμη είναι, όσο υπάρχει ο κόσμος, θα υπάρχουν κι οι ποιητές κι η
δημιουργία . Η ποίηση για μένα είναι η ίδια η ύπαρξη, και μακάρι να μπορώ να
διακονέψω ώρα για να δημιουργώ. Όπως έλεγε κι ο Καζαντζάκης .
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Ζείτε και δραστηριοποιείστε σε μια χώρα που έμεινε στη μνήμη μας, ως κοιτίδα
του ρατσισμού. Θα θέλατε να αναφερθείτε με λίγα λόγια στο θέμα αυτό; Έχετε
βιώσει ρατσισμό; Αντιμετωπίσατε δυσκολίες στην διαβίωσή σας στην Νότιο Αφρική.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Συμφωνώ
εδώ ήταν η κοιτίδα του ρατσισμού και μπορώ να πω ότι σαν μετανάστρια είχα
βιώσει ρατσισμό. Εκτός από την αγανάκτηση που ένοιωθα προσπαθούσα με ότι τρόπο
μπορούσα να βοηθήσω για μια καλύτερη και δίκαιη κοινωνία.
Όσο για τις
δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο καθένας όταν έρθει μόνο με μια βαλίτσα και δεν βρει
βοήθεια από πουθενά πάντα κάθε αρχή είναι και δύσκολη..
Έτσι σαν
εφόδιο έχεις μόνο την δύναμη της θέλησής σου και την βοήθεια του Θεού. Σου δίνει
το μυαλό και το χρησιμοποιείς. Δουλεύεις πολλές φορές 15 με 18 ώρες την μέρα
365 μέρες τον χρόνο. Η ζωή σε προσπερνά, όμως πάλι λες το δόξασι ο Θεός. Και με την θέληση σου τα καταφέρνεις.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Με τι ασχολείστε στην καθημερινότητά σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Η καθημερινότητά μου τώρα όχι με τόσο σκληρή δουλειά πια, καθώς η
φθορά του χρόνου δεν χαρίζεται σε κανένα. Όμως ακόμα εργάζομαι στο κατά δύναμη,
και η ελεύθερη ώρα είναι γράψιμο, γράψιμο, γράψιμο.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Επισκέπτεστε συχνά την Κύπρο; Έχετε επαφές με την πνευματική Κοινότητα του
νησιού;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Στην Κύπρο
πέρασαν δώδεκα χρόνια να έρθω για πρώτη φορά και κείνο για οικογενειακές
υποχρεώσεις. Τώρα έρχομαι λίγο πιο συχνά και το 2013 κάθισα για οκτώ μήνες
εκεί.
Επίσης το 2011 ήμουν εκεί για την έκδοση του πρώτου μυθιστορήματός μου “
Το μενταγιόν της ευτυχίας”
Όσο για
επαφές μόνο πέρση γνώρισα την πνευματική στέγη Λεμεσού κι έλαβα μέρος σε
διαγωνισμό Κυπριακού στίχου για τραγούδι, το οποίο βραβεύτηκε με έπαινο. Επίσης
το 2011 έστειλα σε διαγωνισμό στην ΕΠΟΚ, με θέμα την Αμμόχωστο ποίημα, όπως και
την ποιητική συλλογή μου. Το ποίημα βραβεύτηκε με έπαινο κι η ποιητική συλλογή
με αριστείο. Πέραν από αυτά δεν είχα πριν καμιά επαφή.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Αυτό τον καιρό ετοιμάζετε κάτι καινούργιο, όσο αφορά στην έκδοση κάποιες
ποιητική συλλογής; Θέλετε να συμπληρώσετε κάτι που δεν σας ρωτήσαμε , κάτι που
πιστεύετε πως πρέπει να ειπωθεί;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Έχω πάρα
πολύ ανέκδοτη εργασία όπως υλικό για τρεις ποιητικές συλλογές. Μια στην
Κυπριακή διάλεκτο και δύο στα νέα Ελληνικά.
Συλλογή
διηγημάτων, όπως και συλλογή παιδικών παραμυθιών. Επίσης γραμμένο το δεύτερο
μυθιστόρημά μου, που βρίσκεται στην επιμέλεια, αν και με την οικονομική κρίση
πολύ δύσκολη η έκδοση για οτιδήποτε.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Θέλετε να συμπληρώσετε κάτι που δεν σας ρωτήσαμε , κάτι που πιστεύετε πως
πρέπει να ειπωθεί;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Το μόνο που θα ήθελα να πω είναι. Ας προσέξουν οι νέοι την γλώσσα
μας. Ας μην αφήσουμε να χαθεί ο πλούτος του πολιτισμού κι η ταυτότητά μας. Ας
μην αφήσουμε κανένα να μας απομακρύνει από την δική μας κουλτούρα Είναι η
πλουσιοτέρα στον κόσμο.
Σας ευχαριστώ
πολύ για την φιλοξενία.
Μαρούλλα
Πανάγου.
