Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016

Ποιητάρηδες της Κύπρου



γράφει ο Δημήτριος Γκόγκας

Λαϊκοί άνθρωποι. (Γεωργοί, βοσκοί, εργάτες) Είχαν  την ικανότητα να συνθέτουν τραγούδια, (διηγηματικά ή αφηγηματικά) για διάφορα γεγονότα που προκάλεσαν το ενδιαφέρον τους. Τα απήγγειλαν σε διάφορα πανηγύρια και σε λαϊκές συγκεντρώσεις με στόχο την συγκίνηση του κόσμου και σε ορισμένες περιπτώσεις την αφύπνισή του. (Διαφαίνεται η προσπάθεια να θίξουν θέματα ανισότητας, εκμετάλλευσης του απλού ανθρώπου, του φτωχού εργάτη από την κεντρική εξουσία ή από κάθε είδους εξουσία). Χρησιμοποιούν ως γλώσσα τη Κυπριακή διάλεκτο, εμπλουτισμένη με λέξεις από τη Δημοτική Ελληνική Γλώσσα αλλά και από τη Καθαρεύουσα.

Τα θέματά τους:

-Κοινωνικές ιστορίες (ερωτικά, θρησκευτικά γεγονότα. Φόνοι, αυτοκτονίες κτλ)
-Πολιτικά γεγονότα ( εθνικοπολιτικά συμβάντα, προσφυγιά κτλ)
-Φυσικά φαινόμενα (θεομηνίες, πλημμύρες, ανομβρία κτλ)

Είδη των Ποιητάρικων τραγουδιών

-Διηγήσεις, Αφηγήσεις
-Ερωτικά
-Τσιατιστά (κκιατίσματα)

Πηγή: Ανθολογία Κυπριακής Λογοτεχνίας 

Εννα ΄ρτει τζιείν΄η μέρα / Δημοσθένους Χαράλαμπος


Στην όμορφην Τζερύνειαν μας έχω τζαι γιώ
να ‘ρίσω τζι από τα βάθη της καρκιάς εννά της τραουδήσω:
Στην μέσην έσιει εκκλησιάν σαν το πεζούνιν τ΄άσπρον
η θάλασσα της, το βουνόν, λιμάνιν τζαι το κάστρον

εν ζωγραφκιά που γίνηκεν που μάστρον δίχα λάθη
τζαι τζείνη ζωγραφίστηκεν μες της καρκιάς τα βάθη.
Στην ομορκιάν έν πλάσκεται στην πλάσην ούλλην άλλη
τζι΄ότι βλαστά στο χώμαν της μπλέει στο φως, στα κάλλη.

Το χώμαν της επότισεν με γαίμαν ένας γιός μου
να πάω εις τον τάφον του, χάρην Θεέ μου, δώς μου!
Λάδιν, τζερίν στο μνήμαν του πρώτην φοράν να τ΄άψω
με κλάμαν, κλάμαν του γονιού, με τζείνον να τον κλάψω!

Τα δάκρυα το γαίμαν του, να τόβρουν τζαι να σμίξουν
τζαι φκιόρα που το σμίξιμον να πιούσιν τζαι ν΄αννοίξουν
τζαι να μυρίσ΄ ο τάφος του με λευτεριάς αέρα,
πιστέψετε, αδέρκια μου, εννά ‘ρτει τζείνη ‘μέρα.

Να πάμε στη Τζιερύνειαν μας, στου Μόρφου, στο Βαρώσιν,
να σσίσουμε την Μεσαρκάν, μετά στον Άι Δρόσην,
εις το Καρπάσιν ύστερα τζιαι πιον ουλλ΄η παρέα
να πάμε εις την χάρην του, του Αποστολ΄Αντρέα!

Να πάρουμε τα τάματα, τες πίττες, το πεντάρτιν,
πιστέψετε αδέρκια μου, η μέρα τζιείν΄ εννά ‘ρτει.
Απόστολε Αντρέα μας, κάμε τζι εσού το θάμα,
που τους αγνοούμενους να πιάσουμε το γράμμα,

το γράμμα τζιείνον της χαράς να δκιώξει πόνους, κλάμα!

Εγιώ πιστεύκω, φίλε μου, εννά ΄ρτει τζειν΄η μέρα,
να πάμεν ούλλοι έσσω μας με Λευτεριάς αέρα!
Να πάμε εις τα σπίθκια μας, να ζιούμεν όπως πρώτα,
 να νοιώσουμε Λαμπρήν σαν πρίν, τα Γέννα τζιαι τα Φώτα.

Θεοχάρης Αντώνη Χωματένος (βιογραφικά στοιχεία)

Γεννήθηκε στην Κοντέα περί το 1865 και απεβίωσε το 1920, από λέυκωμα.  Γεωργός και κηπουρός. 
Διατέλεσε κοινοτάρχης και εκκλησιαστικός επίτροπος της Κοντέας. 
Ένα από τα ποιήματά του με τον τίτλο ¨ Ποίημα της Σταυρώσεως ¨ εκδόθηκε σε μορφή ποιητάρικης φυλλάδας το 1892. 

Λαουτάρης Κωστής (αναφορά)

Λαουτάρης Κωστής: Λαικός Ποιητής της Κύπρου

«Τραγούδι του ανίκητου Π. Κουταλιανού» (απόσπασμα)

Άνθρωπος με επτά παιδιά να παίζη τα κανόνια

να σύρνη με τα χέρια του κουλλέδες σαν λεμόνια.

Να βάλλη ΄ς τα ποδάρια του παπούτσια με χαλκάδες

όλα τα βάρη που βαστά είνε χίλιαιες οκκάδες. 

Μονάχα τα παπούτσια του που έχει σιδερένα

εξήντα οκκάδες και τα δυό τα έχουν ζυγισμένα.

Εν΄ οι κουλλέδες που βαστά σαράντα ως πενήντα

εχ΄ένα μεγαλείτερον περνά ταίς εβδομήντα....




πηγή: http://www.phorum.gr/viewtopic.php?p=3205366

Πέτρα μου

 Γεώργιος Ταννούσης (Καμηλάρης)

Πέτρα μου όμορφο χωριό
Στο πράσινο χωσμένη
Εν ούλλον ελαιόδεντρα
Πόν δενδροφυτεμένη

Η εκκλησιά τού Xρυσοσώτηρος
Πού την κρατούσην άλλοι
Ούτε αγία τράπεζα έμεινε
Μα ούτε τζαι μανάλι

Ας ωψοντε πού τάκαμαν
Πού ήταν η αιτία
Πού τον θεό να δικαστούν
Να έχουν τιμωρία

Θυμούμε τά παλιά
Τα χρόνια που περάσαν
Όλοι παλιοί εφυγανε
Οι νέοι εγεράσαν

Αν πούμε για την Πετρα μας
Ήτουν κεφαλοχώρι
Οι ξένοι εφουμίζαν την
Ήταν αρχοντοχώρι

Οι κάτοικοι της αψευτοι
Γλύωροι, προκομμένοι
Δεν δέχονταν στο εμπόριο να είναι γελασμένοι

Ο ξένος πού ταν τίμιος
Είχε συνεργασία
Εδιούσαν του κι έτρωε
Είχεν την ευλογία

Πως να μην την θυμηθώ
Και πώς να μη δακρύσω
Όταν περνώ πού τον Ατσά
Στέκομαι εκεί ψηλά
Για να την αντικρύσω

Η ελπίδα μας δεν χάνεται
Ούτε και σταματούμε
Πάντα θα επιμένουμε
Πώς πρέπει να στραφούμε

Γιατί η γη ανήκει τους
Τζιοίνους πού την εζήσαν
Με αίμαν ιδρώτα και νερό
Τζιοίνοι την εποτήσαν

Μιχάλης Χατζηχάννας (αναφορά)

Μιχάλης Χατζηχάννας: Λαικής Ποιητής από την Αγία Μαρίνα 

Χρίστου Αθηνούλα (αναφορά)

Χρίστου Αθηνούλα: Λαική Ποιήτρια της Κύπρου από το  Ποτάμι Μόρφου 

Χατζηγεωργίου Παντελής (αναφορά)

Χατζηγεωργίου Παντελής : Ποιητάρης της Κύπρου από  τον Άγιο Επίκτητο 

Χασάπης Χριστάκης (αναφορά)

Χασάπης Χριστάκης : Λαικός Ποιητής της Κύπρου

βιβλία:

Ακούρσευτες καρδιές

Χατζηνικόλας Λ. (αναφορά)

Χατζηνικόλας Λ.: Ποιητάρης Της Κύπρου

Χατζηγιάννης Ττοουλή Κυριάκος (Βιογραφικά στοιχεία)

Γεννήθηκε στην Αχερίτου στις 25 Αυγούστου 1905 και απεβίωσε στις 13 Μαρτίου 1995. Γονείς του ήταν ο Ττοουλής και η Χριστίνα. Ασχολήθηκε με τη Γεωργία  Τα ποιήματα του ήταν κυρίως ερωτικά.

«Η πτώσις των Ιωαννίνων»

....
Τρεις μήνας κάμαμεν εκεί πολιορκίαν
μέραν και νύκτα είμεθα πρόχωμα κατοικία.
Οι Τούρκοι πάνω στο βουνό και οι Έλληνες ‘πο κάτω
έριχναν τες οβίδες των ματαίως μεσ’ τον κάμπον.
Επίθεσιν πάνω σε επίθεσιν έκαμνον οι ευζώνοι
και ήταν αδύνατον ποτέ μαζί να πάμεν όλοι.
Ο Κωνσταντίνος Βασιληάς στ’ άλογόν του καβαλλάρης
εγύριζεν τα στρατεύματα που μιαν μεριάν ως άλλην.
Εσκέφθηκεν με τεχνασμόν και με πολλήν σοφίαν
να καταστρέψη τον εχθρόν από την κοινωνίαν.
Εσκέφθη στρατηγήματα και έκαμεν νέον δρόμον
και έβγαλεν πυροβολικόν και εύρεν ευθύς τον στόχον.
Και εις τες 18 Φεβρουαρίου μήνα
εδόθη γενική επίθεσις σ’ όλα τα στρατηγεία.
Και τρεις ημέρας διήρκεσεν η επίθεσις κι η μάχη
και πλείστοι κατεστράφησαν εις την Αετορράχην.
Ο Σαπουντζάκης αρχηγός κάμνει πολιορκία
με τέσσαρα συντάγματα σ’ αυτήν την εκστρατείαν.
Συντάγματα ευζωνικά είχεν μονάχα τρία
και δεν μπορούσε ο δυστυχής να φάγη τα θηρία.
Νύκταν και μέραν έκαμνον έφοδον οι ευζώνοι
και εβαστούσαν την γραμμήν με μόνον μίαν ζώνην.
....

Χαρικλέους ή Χαρικλείδης Κωνσταντίνος (βιογραφικά στοχιεία)

Ο Χαρικλέους ή Χαρικλείδης Κωνσταντίνος υπήρξε λαικός ποιητής της Κύπρου. Καταγόταν από το Καιμακλί της Λευκωσίας.  Γεννήθηκε το 1888 και πέθανε στη Γαλλία το 1962.  Ήταν οικοδόμος στο επάγγελμα. Πήρε μέρος στους βαλκανικούς αγώνες. Πολύ γνωστή η ποιητική του φυλλάδα: «Η πτώσις των Ιωαννίνων» (Λευκωσία: Τυπογραφείο της «Ελευθερίας», 1913).

Χαραλάμπους Ανδρέας του Παύλου (βιογραφικά στοιχεία)

Γεννήθηκε στη Χοιροκιτία το 1941. Η οικογένειά του μετοίκισε στην Ορμήδεια όταν ήταν ακόμα πολύ μικρός. Έβγαλε το Δημοτικό σχολείο της Κοινότητας και στη συνέχεια φοίτησε για τρία χρόνια στο Παγκύπριο Λύκειο της Λάρνακας. Για βιοποριστικούς λόγους έκανε διάφορες εργασίες. Ποιήματα άρχισε να γράφει στην ηλικία των 66 χρόνων, γύρω στο 2007. Εκτός από την ποίηση ασχολείται και με την ξυλογλυπτική.